Các loài rắn của Việt Nam

[ẹc]

...
Staff member
Hơn 200 loài rắn tìm thấy và công bố, với 22 loài rắn biển và 184 loài rắn sống trên đất liền cho thấy sự đa dạng về số lượng và chủng loại rắn phân bố khắp nơi ở Việt Nam.

Rắn được xem là loài động vật độc ác và chết chóc đối với con người, nhưng trong y học, rắn quấn quanh cây gậy tượng trưng cho sự khôn ngoan, khả năng chữa trị bệnh và kéo dài tuổi thọ. Đối với các nhà nghiên cứu bò sát, loài rắn không chỉ hấp dẫn bởi vẻ đẹp bên ngoài mà còn là đối tượng nghiên cứu để phân loại, tìm kiếm, phát hiện ra những loài mới cho khoa học. Chúng còn là mắt xích sinh học cực kỳ quan trọng, đóng vai trò giúp cân bằng hệ sinh thái.
ran7.jpg

Rắn sọc đốm đỏ Oreocryptophis porphyraceus. Loài này được xem như một trong những loài rắn có sắc màu rực rỡ nhất ở Việt Nam và cũng là loài sống ở những nơi gần với nóc nhà của chúng ta. Chúng thường kiếm ăn ở bìa rừng dọc theo các con suối thuộc vùng núi cao. Chúng thích hoạt động vào sáng sớm hoặc hoàng hôn. Thức ăn chủ yếu của chúng là các loài lưỡng cư và thú gặm nhấm nhỏ. Rắn sọc đốm đỏ đẻ khoảng 2 - 7 trứng.
Chính vì vẻ đẹp rực rỡ của chúng và hoàn toàn vô hại với con người đã khiến chúng bị săn đổi ráo riết để buôn bán và nuôi làm cảnh. Hiện loài này đã đưa vào sách đỏ Việt Nam.

ran8.jpg

Rắn lục miền nam Viridovipera vogeli - Kẻ săn đêm siêu phàm và khôn ngoan nhất trong các loài rắn. Giữa bóng đêm mịt mùng của các cánh rừng mưa nhiệt đới loài rắn lục này dùng khả năng cảm nhiệt trong đêm tối để bắt các con mồi. Nó tìm kiếm một gốc cây nhỏ cuộn tròn vào các cành cây nằm gần sát mặt đất và kiên nhẫn chờ đợi con mồi đi ngang qua. Chỉ với một cú đớp những chiếc răng sắc nhọn của nó sẽ khiến con mồi không có cơ hội thoát thân. Đây là loài rắn độc và rất nguy hiểm không chỉ đối với con người mà ngay cả một con nai rừng ngơ ngác.

ran9.jpg

Rắn lục núi Ovophis monticola. Đây là loài cực độc đối với các loài động vật máu nóng, nhưng kẻ mù màu này lại tỏ ra hết sức khờ khạo dưới ánh sáng ban ngày nên chúng ta rất khó có cơ hội gặp chúng. Lẩn trốn ban ngày và kiếm ăn ban đêm nơi các vũng nước nhỏ đọng trong các khu rừng thường xanh là phương cách tồn tại hữu hiệu nhất mà tổ tiên của chúng đã truyền lại. Chúng có nhiều màu sắc thay đổi khác nhau tùy từng sinh cảnh sống ở các khu vực có độ cao trên 800 m. Nhưng những vệt vảy đen trên đỉnh đầu của nó rất khó để nhầm lẫn với bất cứ loài nào thuộc giống Oviphis ở Việt Nam.

ran10.jpg

Rắn hổ mây gờ Pareas carinatus. Ở Khu bảo tồn thiên nhiên Vĩnh Cửu khi nhiệt độ ban đêm giảm xuống, cơ thể con người bắt đầu cảm nhận được cái lạnh của màn sương đêm buông xuống thì cũng là lúc loài này bò ra khỏi hang nơi nó lẩn trốn ban ngày, để đi kiếm ăn. Những loài ếch câyRhacophorus và các loài nhái nhỏ sẽ là miếng mồi ngon lành của nó. Loài này rất ít gặp ban ngày nhưng rất dễ nhận diện loài rắn không độc này trong đêm với lớp vảy màu nâu nhạt, lớp vảy nằm sát phần bụng có màu nâu đậm, viền mắt ngoài màu đỏ rực khi ánh đèn phản chiếu trong đêm tối. Rắn hổ mây gờ là loài rắn có kích thước nhỏ, nhút nhát, phân bố rộng nhưng số lượng cá thể của loài này không còn nhiều trong tự nhiên.

ran11.jpg

Rắn rào ngọc bích Boiga jaspidea. Danh hiệu Nữ hoàng sắc đẹp của các loài rắn chắc chắn sẽ dành cho loài này vì những màu sắc, hoa văn trên cơ thể của nó được tạo hoá trang điểm hài hoà. Trong bóng đêm, sự phản chiếu của các lớp vẩy màu bởi ảnh đèn flash càng làm nó nổi bật. Mặc dù là loài rắn không độc nhưng nó có khả năng bắt chước một số loài rắn độc khi bị đe doạ bằng cách phình to phần đầu ra để hù doạ kẻ thù và phát ra những âm thanh đe doạ để tìm cách lẩn trốn.

ran12.jpg

Rắn cườm Chrysopelea ornata. Loài rắn nhỏ có chiều dài khoảng 130 cm này đầu màu xanh lục có vệt màu đen. Loài rắn nhỏ bé và nhút nhát này thường dùng chiêu thức lẩn trốn ‘tẩu vi thượng sách’ khi gặp kẻ thù đây có lẽ phương pháp hữu hiệu nhất của chúng vì “biết mình sức yếu”. Chúng là loài hoạt động kiếm ăn ban ngày, thức ăn chính được biết đến chỉ là các những loài thằn lằn nhỏ lẩn trốn các thảm mục thực vật. Đôi khi chúng mò vào tận các ngôi nhà hoang hay những ngôi nhà nằm sát bìa rừng để bắt những con thạch sùng nhà Hemidactylus. Thỉnh thoảng con người có cơ hội nhìn thấy nó gồng mình thị uy một cách mạnh mẽ khi gặp kẻ yếu hơn mình.

ran13.jpg

Rắn lục mắt đỏ Trimeresurus stejneger. Chậm chạp, lặng lẽ trong bóng đêm mịt mùng các khu rừng thường xanh nhưng chỉ một cú đớp của loài rắn độc này có thể giết chết bất cứ loài động vật nào lớn hơn nó gấp nhiều lần. Nọc độc của nó sẽ tấn công các tế bào trong cơ thể gây phù nề, hoại tử nếu không kịp chữa trị và nếu như bạn không hiểu về tập tính, cách tấn công của nó thì đừng có dại dột mà để ống kính chụp hình cách nó 2 m trừ khi bạn không muốn nhìn thấy mặt trời vào ngày hôm sau.

ran14.jpg

Rắn hổ đất nâu Psammodynastes pulverulentus. Đầu hình tam giác rõ rệt và do đó loài hổ đất nâu này thường bị nhầm lẫn với các loài rắn có nọc độc khác, tuy nhiên nó là loài hoàn toàn vô hại. Thức ăn chủ yếu của chúng là thằn lằn và ếch; chúng săn mồi cả ngày lẫn đêm. Chúng đẻ mỗi lứa đẻ từ 5 – 10 con. Loài này phân bố trên khắp vùng Đông Nam châu Á sang Nepal, Đài Loan và Philippines.

ran15.jpg

Rắn hoa cỏ nhỏ Rhabdophis subminiatus. Rực rỡ sắc màu ở phần đầu và cổ không chỉ điểm thêm cho vẻ đẹp gợi tình của các "chàng" rắn trong mùa giao phối để thu hút bạn tình, mà còn giúp nó đe dọa kẻ thù vì màu sắc "chết chóc" này. Có thể chúng vô hại với con người và một số loài động vật máu nóng khác nhưng chúng là ác mộng với các loài máu lạnh lưỡng cư trong các khu rừng. Loài này thường phân bố ở độ cao thấp và bóng đêm luôn đồng hành với nó trong việc tìm kiếm thức ăn và tìm bạn tình trong mùa giao phối. Mới đây các nhà khoa học phát hiện ra loài này có độc tích lũy trong cơ thể khi chúng ăn loài có độc.
ran16.jpg

Rắn lệch đầu kinh tuyến Dinodon meridionale. Chiếc lưỡi thò ra, thụt vào của hầu hết các loài rắn không chỉ nhằm mục đích đe doạ kẻ thù mà còn giúp chúng đánh hơi được con mồi, cũng như thời tiết vì hầu hết các loài rắn đều là những kẻ mắt kém, nhất là trong đêm tối mịt mùng; và để tấn công con mồi hay tự vệ bản năng của loài rắn được di truyền bằng cách co mình lại và phóng nhanh, mạnh ra phía trước để đớp con mồi. Dinodon meridionalecũng vậy, nó được xem là ông vua tốc độ khi "xuất chiêu" một cách khó lường.

ran17.jpg

Rắn sọc quan Elaphe mandarina. Tạo hóa đã ban tặng cho loài rắn sọc quan này sắc màu và hoa văn đẹp nhất trong họ hàng nhà rắn ở nước ta. Loài rắn không nọc độc này có đầu không phân biệt rõ với cổ. Chúng sống ở trong rừng bên bờ suối hoặc trong bãi cỏ trên đồi, núi. Thức ăn chủ yếu của rắn sọc quan là gặm nhấm, thằn lằn. Vì màu sắc rực rỡ khiến chúng bị khai thác, săn bắt đến cạn kiệt phục vụ cho nhu cầu nuôi cảnh và xuất khẩu. Hiện nay loài này nằm trong Sách đỏ nhằm bảo vệ sự tồn tại của chúng trong hoang dã.

ran18.jpg

Rắn hổ xiên mắt Pseudoxenodon macrops. Chúng là kẻ ngụy trang và lừa đảo nhất trong các loài rắn ở Việt Nam. Khi bị đe dọa, loài rắn vô hại này ngóc đầu và cổ lên, rồi phình cổ ra để bắt chước dáng vẻ của rắn hổ mang bành Naja naja hù đoạ kẻ thù. Rắn hổ xiên mắt thường sống ở trong rừng rậm gần các dòng suối và ở độ cao khoảng 150 đến 200m so với mực nước biển. Thức ăn chủ yếu của loài này là ếch, nhái.

ran19.jpg

Rắn hai đầu Calamaria septentrionalis. Có phần đầu và phần đuôi rất giống nhau, hoa văn trên cơ thể, loài rắn này được tạo hoá trang điểm rất hài hoà- đây chính là vũ khí tối thượng để thoát thân của loài rắn này. Khi bị kẻ thù tấn công, khó có thể phân biệt được đâu đầu và đâu là đuôi vào thời điểm bóng đêm đã bao trùm trên các khu rừng nên cơ hội trốn thoát của chúng rất lớn. Loài này thường sống chui rúc dưới các thảm mục thực vật. Thức ăn của chúng là các loài côn trùng đất như kiến, mối non béo ngậy. Trong bóng đêm sự phản chiếu của các lớp vẩy màu bởi ảnh đèn flash càng làm chúng nổi bật, nhưng dưới ánh sáng ban ngày màu sắc của chúng chỉ là một xám xịt.

ran20.jpg

Rắn lục jerdoni Protobothrops jerdonii. Những chiếc vảy màu vàng rực rỡ được sắp xếp rất chi tiết tạo thành những vòng hoa văn khép kín và nổi bật trên nền vảy đen nhánh. Loài rắn chậm chạp, lặng lẽ trong bóng đêm mịt mùng các khu rừng thường xanh núi cao nơi Nóc nhà của Việt Nam – Dãy núi Hoàng Liên Sơn. Nhưng chỉ một cú đớp, loài rắn độc này có thể giết chết bất cứ loài động vật nào lớn hơn nó gấp nhiều lần. Nọc độc của chúng sẽ tấn công các tế bào trong cơ thể gây phù nề, hoại tử nếu không kịp chữa trị.

ran21.jpg

Rắn rồng đầu đen Sibynophis collaris. Lẩn trốn "tẩu vi thượng sách" khi gặp kẻ thù là phương pháp hữu hiệu nhất của loài rắn nhỏ bé và nhút nhát này. Mặc dù là loài hoạt động, kiếm ăn ban ngày nhưng thức ăn của chúng được biết đến chỉ là các những con mối sữa béo ngậy trong các thảm mục thực vật. Đôi khi gặm những loài thằn lằn Sphenomorphus nó cũng thị uy một cách mạnh mẽ mặc dù biết rằng sức mình có hạn. Đây là loài rắn khó có cơ hội được gặp trong tự nhiên với ngay cả những nhà nghiên cứu vì chúng ít khi thoát ra khỏi lớp thảm mục thực vật dày đặc trong các khu rừng thường xanh vì chúng không muốn mình làm miếng mồi ngon cho kẻ khác.

ran22.jpg

Rắn khuyết lào Lycodon laoensis. Thoạt nhìn nhiều người sẽ rất dễ nhầm loài rắn chuyên leo cây này với loài rắn Cạp nia nam Bungarus candiduscực độc thường sống ở các thảm thực vật nhờ khả năng bắt trước tài tình đến từng chi tiết nhỏ của loài rắn được xem như vô hại này. Nhưng nếu không phải là chuyên gia về rắn, bạn không được xem thường khi chưa biết chắc chúng có phải là Rắn khuyết lào Lycodon laoensis hay không. Nơi thích hợp nhất cho chúng kiếm ăn và lẩn trốn là những bọng cây khô bị bóp chết bởi loài Đa bóp cổ hay các cây si già lâu năm bên bờ suối.

Phùng Mỹ Trung
 
Top